Property Rule 2025 : जर तुम्ही घर, दुकान, फ्लॅट किंवा जमीन खरेदी केली असेल, तर केवळ नोंदणी (रजिस्ट्रेशन) करून ती पूर्ण झाली असे समजणे चुकीचे ठरू शकते. भारतीय कायद्यानुसार, मालमत्ता अधिकृतपणे तुमच्या नावावर येण्यासाठी नोंदणीसोबतच ‘म्युटेशन’ (नामांतरण) करणे गरजेचे आहे.
म्युटेशन म्हणजे काय?
म्युटेशन म्हणजे सरकारी अभिलेखांमध्ये (Revenue Records) मालमत्तेचा अधिकृत मालक म्हणून तुमच्या नावाची नोंद करण्याची प्रक्रिया. ही प्रक्रिया पूर्ण केल्यानंतरच तुम्हाला मालमत्तेवरील सर्व कायदेशीर हक्क मिळतात.
म्युटेशन का महत्त्वाचे आहे?
म्युटेशन प्रक्रिया पूर्ण केल्याने खालील फायदे होतात –
- मालकी हक्काची अधिकृत नोंद: सरकारी अभिलेखांमध्ये तुमचे नाव अधिकृतपणे नोंदवले जाते, जे भविष्यात कोणत्याही वादाच्या प्रसंगी महत्त्वाचे ठरते.
- संपत्ती कर आणि इतर बिले: पाणीपट्टी, वीजबिल, संपत्ती कर इत्यादी कर आणि बिले तुमच्या नावावर होण्यासाठी आवश्यक आहे.
- बँक कर्जासाठी आवश्यक: जर तुम्हाला त्या मालमत्तेवर कर्ज घ्यायचे असेल, तर बँका म्युटेशनचा दाखला मागतात.
- विक्री करताना सोय: भविष्यात मालमत्ता विकताना किंवा वारसाहक्काने हस्तांतरित करताना कोणताही अडथळा येत नाही.
नोंदणी आणि म्युटेशन यामधील फरक
| बाब | नोंदणी (Registration) | म्युटेशन (Mutation) |
|---|---|---|
| अर्थ | मालमत्ता खरेदी-विक्री व्यवहाराची कायदेशीर प्रक्रिया | सरकारी नोंदणीत नव्या मालकाचे नाव नोंदवण्याची प्रक्रिया |
| कोण करते? | उपनिबंधक कार्यालय (Sub-Registrar Office) | स्थानिक महसूल विभाग किंवा महानगरपालिका |
| कायदेशीर हक्क | फक्त व्यवहाराची नोंद होते | मालकीसंबंधी संपूर्ण कायदेशीर हक्क मिळतात |
| कर प्रभाव | स्टॅम्प ड्युटी आणि नोंदणी शुल्क भरावे लागते | संपत्ती कर (Property Tax) भरण्यासाठी आवश्यक |
म्युटेशन करण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे
- विक्री करारपत्र (Sale Deed) – मालमत्ता खरेदीचा अधिकृत पुरावा.
- खरेदीदार व विक्रेत्याचे ओळखपत्र (Identity Proof) – आधार कार्ड, पॅन कार्ड इत्यादी.
- संपत्ती कराची पावती (Property Tax Receipt) – आधीचा कर भरल्याचा पुरावा.
- होम लोन असेल तर बँकेचे दस्तऐवज – कर्जाच्या परतफेडीची स्थिती दाखवणारे स्टेटमेंट.
- मागील मालकाचे दस्तऐवज – आधीच्या मालकाच्या मालकी हक्काचे पुरावे.
‘दाखिल-खारिज’ म्हणजे काय?
‘दाखिल-खारिज’ (Entry-Deletion) ही म्युटेशन प्रक्रियेचा एक भाग आहे. यात जुन्या मालकाचे नाव रेकॉर्डमधून काढून नव्या मालकाचे नाव नोंदवले जाते.
म्युटेशन प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी काय करावे?
- स्थानिक महसूल विभागात किंवा महानगरपालिकेत अर्ज करा.
- वरील सर्व आवश्यक कागदपत्रे संलग्न करा.
- महसूल अधिकारी किंवा महानगरपालिका अधिकाऱ्यांकडून चौकशी होते.
- अर्ज मंजूर झाल्यानंतर नवीन नोंदणी मिळते.
केवळ नोंदणी करून मालकीचे हक्क मिळत नाहीत. म्युटेशन प्रक्रिया वेळेत पूर्ण करणे अत्यंत आवश्यक आहे, अन्यथा भविष्यात मोठे कायदेशीर अडथळे येऊ शकतात.
म्हणूनच, मालमत्ता खरेदी केल्यानंतर लगेच म्युटेशन प्रक्रिया सुरू करा आणि स्वतःचा मालकी हक्क अधिकृतरित्या सुनिश्चित करा!